Fleckalmbahn Kirchberg, einde van een tijdperk

Terwijl er in Kirchberg hard gewerkt wordt aan de nieuwbouw van de Fleckalmbahn wil ik het in dit artikel voor de laatste keer hebben over de bekende “oude Fleckalmbahn”, de zes-persoons-gondelbaan, die in 1984 als eerste gondelbaan in de regio Kitzbühel gebouwd werd. Wat men nu “oncomfortabel” en “niet meer van deze tijd” vindt, was 35 jaar geleden een grote technische prestatie.

Voor 1984 was de Ehrenbachhöhe vanuit Kirchberg alleen maar via meerdere sleepliften bereikbaar of via de drie aaneensluitende maierl-stoeltjesliften, die eind 60er jaren gebouwd zijn. Omdat in deze tijd alle stoeltjesliften in Oostenrijk niet koppelbaar gebouwd mochten worden hadden deze twee-persoons-stoeltjes maar een snelheid van rond de 2,5 m/s. Deze lage snelheid was noodzakelijk, omdat er immers in- en uitgestapt moest worden. Door deze lage snelheid duurde het een klein halfuurtje voordat je vanuit Kirchberg vier kilometer verderop op de Ehrenbachhöhe stond.

Het probleem in Oostenrijk was dat er geen type kabelbaan was, dat zowel een grote afstand snel overbruggen kon en een capaciteit had die aan de snel stijgende vraag voldeed. De snelheid van een “fix-geklemde-stoeltjeslift” lag immers te laag voor lange afstanden. Een klassieke “Pendelbahn” had vaak een relatief hoge snelheid (+/-10 m/s), maar hier werd de capaciteit vaak te klein naarmate de lengte van het traject toenam.

In dit soort gevallen zou een koppelbare gondelbaan (in Oostenrijk bekend als “Einseilumlaufbahn”, afgekort EUB) een ideale uitkomst zijn. Een kabelbaan waar meerdere kleine gondels aan een kabel hangen die bij het binnen gaan van het stationsgebouw van de kabel worden afgekoppeld en daarna worden vertraagd zodat passagiers kunnen in- en uitstappen. Bij het verlaten van het station worden de gondels versneld tot ongeveer 5 m/s om vervolgens op de kabel te worden gekoppeld. Ondanks het grote succes van dit type in andere Alpenlanden lieten de Oostenrijkse autoriteiten, hoogstwaarschijnlijk door een gebrek aan vertrouwen in dit systeem, de bouw van deze kabelbanen niet toe.

In de 70er jaren kwam hier verandering in toen ook in Oostenrijk de eerste vergunningen voor de bouw van koppelbare gondelbanen werden verleend. De twee grote Oostenrijkse kabelbaan-bouwers in die tijd, Doppelmayr en Girak, hadden echter nog geen ervaring met de bouw van koppelbare banen. Omdat klemmen waarmee de gondels aan de kabel worden geklemd aan strenge kwaliteitseisen moeten voldoen, kostte ontwikkeling van zo’n systeem veel tijd en geld. Om de Oostenrijkse achterstand snel te kunnen inhalen, kochten Doppelmayr en Girak de licenties voor het gebruik van koppelklemmen van Zwitserse firma’s, die al decennia lang ervaring hadden met de bouw van koppelbare banen. Doppelmayr kocht de licentie van het VR102 systeem van het Zwitserse Von Roll, Girak kocht de licentie van de Schraubklemme van de Zwitserse firma Müller.

In maart 1972 kon de door de firma Girak gebouwde Pardatschgratbahn in Ischgl als eerste koppelbare gondelbaan in Oostenrijk worden geopend. Deze eerste koppelbare banen van de Girak moesten eind 80er jaren alweer omgebouwd worden, omdat de Zwitserse Schraubklemme in Oostenrijk verboden werd. Girak is in 1996 overgenomen door de Zwitserse firma Garaventa. Een van de laatste kabelbanen die Girak gebouwd heeft is de bekende Hahnenkammbahn in Kitzbühel.

Doppelmayr Systeem DS Doppelklemme foto @Louis Maas

De firma Doppelmayr bouwde eveneens in 1972 zijn eerste koppelbare gondelbaan in Mellau. Omdat het VR102 systeem alleen geschikt was voor vier-persoons-gondels, ontwikkelde Doppelmayr in het begin van de 80er jaren een eigen koppelsysteem voor zes-persoons-gondels, de “DS Doppelklemme”. Met dit eerste “Doppelmayr System” kon in 1981 in St. Gallenkirch de eerste zes-persoons-gondelbaan in Oostenrijk worden geopend. Deze eerste zelf ontwikkelde klem van Doppelmayr werd voor het laatst in 1984 ingezet bij de bouw van onze oude bekende Fleckalmbahn in Kirchberg, die op 8 december van datzelfde jaar geopend kon worden.

Met het dalstation aan de Brixentalstrasse en het bergstation op de Ehrenbachhöhe was de Fleckalmbahn met een lengte van 4040 meter de langste kabelbaan van Oostenrijk. Door de snelheid van 5 m/s kon de reistijd worden verkort tot ongeveer een kwartier. Bovendien kon de Fleckalmbahn met een capaciteit 2400 personen per uur de groei van het wintersport toerisme in de 80er jaren beter bijbenen. Daarbij was de snelle kabelbaan naar de Ehrenbachhöhe ook ‘s zomers een geliefde bestemming.

De Fleckalmbahn werd aangedreven vanuit het bergstation en vanuit het dalstation werd de kabel aangespannen met een enorm contragewicht dat zich onder de twee grote rode rechtopstaande schijven achterin het dalstation bevond. Dit systeem van aanspannen verdween echter al weer snel toen eind 80er jaren de eerste hydraulische spansystemen kwamen. De grote garagehallen van deze gondels bevonden zich in de kelders van zowel het dal- als het bergstation. Een bijzonderheid was dat op elk van de 201 gondels (gemaakt door de Firma Oostenrijkse firma Swoboda) een vlag van een land stond afgedrukt.

Na 35 dienstjaren waarin de Fleckalmbahn 30,5 miljoen passagiers vervoerd heeft, sloot “de oude dame” op 14 april 2019 haar deuren. In die 35 jaar heeft de ontwikkeling niet stilgestaan. De Italiaanse firma Leitner is inmiddels ook actief in de kabelbaanbouw in Oostenrijk en gaat de nieuwe Fleckalmbahn bouwen. Ook deze nieuwe baan is weer een grote technische prestatie: Het wordt de eerste “Einseilumlaufbahn” die met een snelheid van 7 m/s gaat draaien. Bovendien wordt het tracé van de nieuwe baan iets verlegd zodat het minder gevoelig is voor de hoge windsnelheden, wat vaker een probleem vormde voor de oude Fleckalmbahn. De spectaculaire hoge masten vlak voor het bergstation van de oude Fleckalmbahn zien we dus niet meer terug.

Silvretta Montafon Valisera Bahn zelfde lift als Fleckalmbahn Kirchberg (1984 – 2019) foto @Louis Maas

Ondanks deze vernieuwingen en de vooruitgang blijf ik het persoonlijk altijd erg jammer vinden als er weer een oude kabelbaan verdwijnt. De Fleckalmbahn was nog een echte oude kabelbaan zoals je er nu helaas steeds minder ziet. Voor wie nog een DS doppelklemme wil zien nu de Fleckalmbahn er niet meer is, moet naar de Valisera Bahn in St. Gallenkirch of naar de Weisssee-Gletscherbahn in Uttendorf. Maar ook hier zal het niet lang meer duren voordat ook deze kabelbanen hun deuren zullen moeten sluiten.

Hieronder treffen jullie nog een uitleg hoe die klem van Doppelmayr nu werkt.

Voor de echte liefhebbers van oude liften hebben we nog een video gevonden van de eerste koppelbare gondelbaan. De video komt uit 1972 en komt uit Mellau. Ook sluiten we nog af met de afscheidsvideo die we hebben gemaakt van de Fleckalmbahn.

Wij bedanken Louis Maas voor deze bijdrage.