Wat is een föhn in Oostenrijk?
Föhn, vaak hebben we het in onze weerberichten over de föhn wind, een warme soms wat stormachtige wind die in de dalen kan staan. De afgelopen weken stond er zelfs veelvuldig een föhn. Maar wat is een föhn precies, waarom komt het zo vaak in Oostenrijk voor?
De föhn is een erg droge en warme wind, die zowel aan de Noord- als Zuidkant van de Alpen ontstaat. Het ontstaat wanneer aan de loefzijde van de Alpen een regenfront binnenkomt en de Alpen probeert te doorkruisen. Het vaakst gebeurd dit in het voor- en najaar. Omdat de Alpen dermate hoog zijn, sneuvelen er nogal wat fronten. Aan de loefzijde stuwen de neerslagwolken tegen de hoofdkam van de Alpen en hier worden ze min of meer ‘gedwongen’ te stijgen om over de hoge bergkam te gaan. Aan deze kant waar het dus regent (of sneeuwt), noemen we deze stuwing ook vaak de Nord- of Sudstau, waar vaak veel neerslag in korte tijd valt. In de winter is een Nordstau zéér gunstig voor grote hoeveelheden sneeuw in Oostenrijk, omdat de wolken ‘gedwongen’ worden uit te regenen en sneeuwen kan er soms binnen 24 uur 1 meter sneeuw vallen.
Als we het in onze weerberichten over föhn hebben, treffen we toch wel het vaakst het scenario, zoals hierboven aan. Een regenstoring trekt via Italië richting Oostenrijk, maar komt de hoofdkam (prikpunt Brenner) niet over. Doordat de regenstoring gedwongen wordt om in Italië, al stijgend, uit te regenen zet de lucht uit. Dit noemen we adiabatische expansie en hierdoor kan de lucht nog even extra afkoelen en condenseren. Echter als de lucht over de hoofdkam trekt en weer omlaag stroomt, ontstaat er het tegenovergestelde proces. De lucht krimpt en al het overgebleven vocht verdampt in zeer korte tijd. Dit noemen we ook wel adiabatische compressie. Hierbij komt veel energie vrij, dat wij weer merken als warmte en een harde wind. De noordzijde wordt in dit verhaal soms ook wel de regenschaduw genoemd, maar door de warme wind noemen wij dit vaak de föhn.
Temperatuurschommelingen
Soms kan de föhn heel plots opzetten, zoals hierboven op 27/28 oktober 2018 in Kaprun. Om 23:20 uur was het windstil en sneeuwde het nog bij -1C, maar plots hierna brak de föhn-wind door en steeg de temperatuur in 20 minuten tijd naar +6C. Uiteindelijk was het om 1 uur in de nacht 8 graden boven nul bij een harde stormachtige föhn wind. Maar het kan nog extremer. In Brannenburg, tegen de Oostenrijkse grens aan, was het op 29 november 2000 om 23:00 uur ruim +22C bij een harde föhn wind, slechts 7 uur later om 6:00 uur in de ochtend was het afgekoeld naar -3C graden. De föhn zorgt soms voor extreem grote verschillen in korte tijd.
Vanuit de ruimte ziet de föhn inclusief stuwing er zo uit. Letterlijk op de hoofdkam bevindt zich het omslagpunt. Hierdoor kan het dus als je de Brenner overgaat of een tunnel neemt, totaal ander weer zijn aan de andere kant. Het uitgebeelde scenario eerder in dit artikel is vrijwel gelijk aan de satelliet opname hierboven. Overigens zijn er ook bijzondere wolkenvormen aan de föhn gekoppeld, zoals lenticularis.
Lenticularis wolken bij een föhn(Zonda) in Argentinië (12 november 2018, foto: Annemiek Elferink)
Overigens is de föhn geen unieke gebeurtenis op de wereld. Bij elk groot gebergte kan neerslagstuwing ontstaan met een warme föhn aan de andere kant. Alleen is de naam föhn gereserveerd voor de Alpen. Elders ter wereld wordt dezelfde wind ook wel Chinook(Rocky Mountains), Puelche(Chili), Zonda(Argentinië), Nor’west Arch(Nieuw-Zeeland) en Fogony(Pyreneeën) genoemd. En de föhn is overigens niet vernoemd naar de haardroger, maar andersom. De haardroger is vernoemd naar de wind.
Wil je nu echt niets missen van de berichtgeving van FANtastisch Oostenrijk?
Iedere dag als eerste geïnformeerd worden over het weer, video’s, updates en alles wat het leuk maakt in de Oostenrijkse Alpen, abonneer je dan op onze FANtastische Push berichten. Je kunt je abonneren via jouw mobiel, laptop, tablet of pc (en het is natuurlijk volkomen gratis) Linksonder in het scherm zie je een rood bolletje oplichten. Druk op deze knop en je krijgt dagelijks een signaal dat er een nieuw bericht klaar staat. Helaas is het wel zo dat de Apple apparatuur niet aan deze berichtendienst mee wil werken.
